كاظمی آشتیانی؛ دانشمندی عالم و عامل؛
گذری بر عمر کوتاه نخبه ای که بنیان گذار پژوهشگاه رویان شد
دانلود فایل: اصفهان مرحوم کاظمی آشتیانی، بنیان گذار پژوهشگاه رویان و جهاددانشگاهی علوم پزشکی ایران، با کوشش های بی وقفه خود در حوزه های جنین شناسی، سلول های بنیادی و تولیدمثل نقشی بی بدیل در پیشرفت علم و فناوری کشور ایفا کرد.
زنده یاد دکتر سعید کاظمی آشتیانی، در اولین روز از فروردین ۱۳۴۰ در تهران به دنیا آمد. آثار نبوغ از همان سنین نوجوانی و جوانی در وی قابل مشاهده بود. بطوریکه در سال ۱۳۵۸ در همان سن ۱۸ سالگی هم زمان با ورود به دانشگاه، در هنرستان پیام امید به تدریس ادبیات و بینش اسلامی می پرداخت.
سال ۱۳۵۸ در رشته فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی ایران پذیرفته شد. تعطیلی دانشگاه ها به دلیل انقلاب فرهنگی و حضوری وی در جبهه های نبرد طی آن سال ها سبب شد بعد از ۱۱ سال عاقبت در سال ۱۳۶۹ با گرفتن مدرک کارشناسی ارشد رشته فیزیوتراپی از دانشکده علوم توانبخشی فارغ التحصیل شود.
در سال ۱۳۶۱ با همکاری دو تن از همکارانش جهاد گروه پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی ایران تأسیس کرد. این گروه هسته اولیه جهاد دانشگاهی علوم پزشکی ایران بود که در سال ۱۳۶۵ شکل گرفت و دکتر کاظمی تا سال ۱۳۷۰ عهده دار مسئولیت بخش طرح ها و تحقیقات آن بود. از سال ۱۳۷۱ با تغییرات ساختار مدیریتی جهاد دانشگاهی به سوی ریاست جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی ایران منصوب گردید که این مسئولیت تا آخر دوره حیاتش بر عهده وی بود.
این دانشمند برجسته با هوش سرشار و توان مدیریتی بالا خیلی زود توانست مراکز درمانی مختلفی تأسیس و گروههای مختلف پژوهشی را راه اندازی کند که در آن میان پژوهشکده رویان جهاد دانشگاهی یکی از مهم ترین این مراکز بود. این موسسه در خرداد ۱۳۷۰ خورشیدی با مدیریت کاظمی فعالیت خودرا شروع کرد و تا امروز هزاران زوج نابارور با بهره مندی از خدمات این مرکز پیشرفته درمان ناباروری، صاحب فرزند شده اند. باید اذعان کرد که یکی از بارزترین خاصیت های کاظمی آشتیانی توجه به امر کاربردی کردن دانش و فناوری در درمان بود.
وی توانست با این اقدامات، جمع بسیار باارزش و فرهیخته ای از صاحب نظران و نام آوران رشته های مربوط را به وجود آورد و با دانش فراوان خود به موفقیت های شایان توجهی در عرصه گسترش روش های پیشرفته درمان ناباروری، تولید و تکثیر و انجماد سلول های بنیادی جنینی و همانندسازی (کلونینیگ) حیوانات برسد و نام ایران را در حوزه های بین المللی با ثبت این پیشرفت ها پرآوازه کند.
از دیگر موفقیت هایی این دانشمند نابغه با کمک دوستان خود می توان به تولد نخستین نوزاد حاصل از IVF در ایران (۱۳۷۱)، تولد دومین کودک حاصل از ICSI در ایران (۱۳۷۳)، دومین موفقیت ایران در بیوپسی بیضه ای برای درمان ناباروری مردان (۱۳۷۷)، تولد نخستین نوزاد حاصل از میکرواینجکشن اسپرماتوزوآی منجمد شده(۱۳۷۷)، تولد اولین کودک حاصل از PGD در ایران (۱۳۸۲)، تولید اولین رده سلول های بنیادی جنینی در ایران (۱۳۸۲) اشاره نمود که نام ایران را در بین ۱۰ کشور صاحب این فناوری قرار داد، وی اولین بانک خون بند ناف ایران را بمنظور استفاده از بن یاخته های خون بند ناف در سلول درمانی خانواده ها تاسیس کرد، ایجاد گروه تحقیقاتی برای کلونینگ اولین گوسفند همانندسازی شده ایران در ۱۳۸۴ خورشیدی همچون دیگر فعالیتهای وی به حساب می آید.
کاظمی آشتیانی علاوه بر تاسیس موسسات تحقیقاتی در فعالیتهای علمی حضور پررنگی داشت. چاپ ده ها مقاله در مجلات علمی داخلی و بین المللی، انجام چندین طرح تحقیقاتی ملی، تدریس در دانشکده ها، نگارش کتاب، راه اندازی گروههای پژوهشی در شاخه های مختلف علوم پزشکی، برگزاری چند دوره جشنواره بین المللی رویان، داوری جشنواره های علمی و سردبیری مجله علمی پژوهشی یاخته از این جمله این فعالیتهای بهادار وی بودند.
به علت کشفیات تعجب آور وی در حوزه پیشرفت علم و به علت کوشش های فراوان در حوزه تحقیقات سلول های بنیادی جنینی در ۱۳۸۳ خورشیدی از او به عنوان یکی از چهره های ماندگار کشور تقدیر گردید، همین طور در همین سال از او به عنوان یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان خاورمیانه که با توسعه دانش سلول های بنیادی، دست برتر علمی را برای ایران ایجاد کرده، سبب شد تا نامش در لیست ترور موساد قرار گیرد. بنابراین بسیاری بر این باور هستند که وی توسط موساد «ترور بیولوژیک» شده است.
داستان رویانا
داستان رویانا، روایت تاریخ شفاهی اقدامات کاظمی آشتیانی در پژوهشگاه رویان از تاسیس تا تثبیت و پیشرفت است که توسط دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، روانه بازار نشر شده است. این کتاب حاصل مصاحبه های بهنام باقری و مطالعه و تدوین محمدعلی زمانیان است که خاطرات منتشر نشده از روند ایجاد پژوهشگاه را روایت می کنند.
در قسمتی از مقدمه این کتاب می خوانیم: «پس از جنگ تحمیلی، عده ای جوانِ از جنگ برگشته دور هم جمع شدند و تصمیم گرفتند، مجموعه ای را راه اندازی کنند که برای اولین بار مشکل «نازایی» را در کشور حل می کرد. انگیزه آنها برای حرکت، امید به توشه آخرتی بود که از ثمره تلاششان فراهم می آمد. سال ها پس از آن همه تصمیمات و اقدامات و رنج ها، نتیجه کارشان نماد پیشرفت ایران شد و به باز کردن گره زندگی خانواده های گرفتار انجامید.
کاظمی آشتیانی از دید دیگران
رهبر انقلاب اسلامی در بُرهه های مختلف زمانی ضمن اشاره به حرکت، نحوه کار، مدیریت و پیگیری مرحوم سعید کاظمی آشتیانی، به خاصیت های متمایزی از این جهادگر فقید اشاره می کنند که معرّف نیروی انسانی یا همان عضو جهاد دانشگاهی با فرهنگ جهادی غالب در این نهاد انقلاب اسلامی است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، شنبه ۵ آذر ۱۴۰۱ در بخشهایی از سخنانشان در جمع کثیری از بسیجیان کشور، بار دیگر از دستاوردهای «رویان» و کوشش های مرحوم کاظمی آشتیانی در این پژوهشگاه یاد کردند و عملکرد این جهادگر فقید را مصداق فرهنگ بسیجی دانستند.
این سخنان رهبر انقلاب در شرایطی بیان شد که ایشان در بُرهه های مختلف و حداقل دو بار دیگر در همان سال (۱۴۰۱)، یعنی دیدار ۲۱ اردیبهشت با معلمان و ۲۷ مهر با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی، در مثال هایی به قسمتی از شخصیت و عملکرد «دکتر کاظمی آشتیانی» به عنوان «الگوی جهاد علمی» اشاره کردند. ایشان در بازدید سال ۱۳۸۶ از پژوهشکده رویان، دلیل این علاقه را اینگونه بیان می کنند: «علت اینکه من به مرحوم سعید کاظمی این قدر علاقه داشتم و الان هم در دلم و در ذهنم برای آن جوان عزیز، ارزش و جایگاه قائلم، همین است. حرکت او، نحوه کار او، مدیریت او، پیگیری او، یک مجموعه کاملی بود از آن چیزی که آدم دوست می دارد و آرزو دارد.»
عبدالحسین شاهوردی، رییس پژوهشگاه رویان درباره مرحوم آشتیانی می گوید: مرحوم کاظمی در زمان حیات خود مایه خیر و برکت و انرژی دهنده تیم رویان در راستای پیشبرد اهداف کارها بود و امروز نیز همچنان یاد او مایه خیر و برکت و عامل حرکت در پژوهشگاه رویان و جامعه علمی کشور است و این چیزی جز لطف خدا به دکتر کاظمی و پژوهشگاه نیست.
رئیس پژوهشکده زیست فناوری رویان اصفهان درباره ی این شخصیت برجسته اظهار می کند: دکتر کاظمی آشتیانی می گفت "آدم ها دو دسته هستند؛ یک دسته کسانی هستند که به تنهایی کار خودشان را خوب انجام می دهند، اما دسته دیگر یک پرچم دستشان می گیرند و عده زیادی را با خودشان همراه می کنند." دکتر کاظمی آشتیانی دنبال پرچمدارانی بود که نام پژوهشکده رویان را در دنیا مطرح و بلند آوازه کنند.
محمد شیراوند، مدرس دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران از دوستان و نزدیکان کاظمی آشتیانی درباب علاقه وی برای خدمت به مملکت می گوید: در دوران جنگ تحمیلی و بمحض این که به عملیات نزدیک می شدیم، سعید اولین فردی بود که لباس خاکی به تَن می کرد. در جنگ، چه به عنوان یک پزشک یار و چه در قامت یک رزمنده خط مقدم در پوست خود نمی گنجید. چیزی که او را از تمامی ممتاز می کرد، توجه و ارادتش به شهدا، بویژه شهدای دانشکده بود. شهید رعیت نخستین شهید دانشکده بود؛ پسر فقیری از روستای یزدل کاشان. سعید بعد از شهادت غلامرضا رعیت، مدام به یزدل می رفت و به پدر و مادر او سر می زد. با آنکه درس ها سخت بود و مسئولیتش در جهاد سنگین، اما هیچ گاه از این کار خود دست نمی کشید؛ آن گونه که انگار فرزند خانواده شهید رعیت بود. سعید همیشه به اوج قله عزت و بزرگی نگاه می کرد و همیشه دوست داشت، کاری کند کارستان. او برنامه ریز بود و ذهن منسجمی داشت. به چیزهایی می اندیشید که ذهن خیلی بزرگ ترها به آن قد نمی داد.
این مجاهد خستگی ناپذیر علاوه بر خدمت در دوران جنگ تحمیلی در حوزه های بین المللی و در حوزه سلول های بنیادی نام ایران را ماندگار کرد و با دانش خود توانست آرزوی خیلی از پدران و مادران این سرزمین کهن را برآورده سازد.
محمد کمالی، رییس مرکز تحقیقات توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباب عشق و علاقه کاظمی آشتیانی به خدمات علمی و معنوی اظهار می کند: کاظمی آشتیانی کار در رویان را به وزارت ترجیح داد. جریان از این قرار بود که در ۱۳۸۴ خورشیدی با به انتها رسیدن انتخابات و بحث انتخاب وزیران کابینه، نام ایشان برای وزارت رفاه مطرح و حدودا قطعی شده بود. سعید آن چنان آزادگی و قدرت داشت که هیچ گاه به پذیرش دیدگاهی که منطقی یا مستدل نبود، تن نمی داد. یکی از روزها آگاهی داد که موضوع منتفی شده است. در دی ۱۳۸۴ خورشیدی که این ضایعه جبران ناپذیر و سریع رخ داد، شاکر خداوند شدم؛ چون اگر آن برنامه وزارت انجام شده بود، سعید «وزیری» بود که رفته بود، نه «بنیان گذار رویان» و شاید عظمت کارهایش هیچگاه با این وسعت پدیدار نمی شد.
حمید گورابی، رییس سابق پژوهشگاه رویان یکی از مهم ترین خصوصیات کاظمی را عزم و اراده جدی در انجام کارها می داند و می گوید: ایشان احساس نمی کرد کمبود می تواند مانع کارش شود و با تلاش موانع را از سر راه برمی داشت. نحوه رفتار، کردار و کارهایی که انجام داده، سرمشقی برای همکاران دیگر بود و آنان هم اهتمام کردند، راه کاظمی را با قوت ادامه دهند. وی معتقد می باشد که برای پیشرفت ایران باید دکتر کاظمی ها در کشور تکرار شوند. حرکتی که در عرصه سلول های بنیادی صورت گرفت موفقیت بزرگی بود و خیلی از مراکز علمی کشور نیز وارد این عرصه شدند و در کشور جنبشی در حوزه سلول های بنیادی رخ داده است.
جواد شاهین فر، سرپرست سابق دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی درباره مرحوم آشتیانی اظهار می کند: این شخصیت برجسته از پیش قراولان علمی و فرزندان صالح انقلاب است که نقشی راهبردی در تولید سلول های بنیادی و درمان ناباروری در کشور داشت، پرچم ایران را در حوزه های بین المللی به اهتزاز درآورد و الگویی برای اعتلای هویت ملی و خودباوری در کشور شد. سمت و سوی برنامه های دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، در امتداد اقدامات ماندگار این دانشمند مومن و جهادگر و سیاست های کلان کشور طرح ریزی شده است تا نوآوری ها، تحقیقات و تلاش ها سبب رشد و اعتلای کشور و به یادماندنی باشد.
احمد وثوق از متخصصین پژوهشگاه رویان نیز می گوید: مدت حیات زنده یاد سعید آشتیانی کوتاه بود؛ اما از جهت راندمان و اثربخشی بسیار زمان طولانی می توان برایش منظور کرد، در حوزه های مختلف مانند پیشرفت علمی و رفع نیازهای جامعه تأثیرگذار بود و ایشان با رفع وابستگی و عملکردی که داشت با ارزآوری توانست به بنیه اقتصادی کشور نیز کمک نماید.
این متخصص پژوهشگاه رویان ادامه می دهد: ایشان علاوه بر تخصص در علوم ژنتیک در حوزه بحث های فرهنگی و قرآنی نیز صاحب نظر بودند، وی اقدامات فراوانی در راستای اشاعه فرهنگ اسلامی و فرهنگ قرآنی در دانشگاه و اطرافیان خود انجام داد که اثرات آن حتی بعد از فوت وی نیز بطورکامل محسوس است.
سرانجام این دانشمند نابغه در نیمه اولین ماه فصل زمستان ۱۳۸۴خورشیدی بعد از سال ها خدمت به جامعه علمی ایران با آنکه تنها ۴۴ سال داشت، دیده از جهان فروبست. رهبر انقلاب به مناسبت درگذشت این دانشمند نامدار طی پیامی نوشتند: «با تاسف و تلخکامی خبر درگذشت دانشمند مومن و جهادگر، مرحوم دکتر «سعید کاظمی اشتیانی» را دریافت کردم و بر فقدان آن شخصیت باارزش که کانون امید و ابتکار و نوآوری بود، افسوس خوردم. وی یکی از فرزندان صالح انقلاب و از رویش های مبارکی بود که آینده درخشان علمی در کشور را نوید می دهند. موسسه رویان که مجمع ارزشمندی از نوآوران و جهادگران عرصه علوم زیستی است در پیدایش و رشد و اعتلای خود، مدیون همت و ایمان و پشتکار این دانشمند جوان و بلند همت است.»
رهبر انقلاب ۱۰ سال بعد از درگذشت کاظمی آشتیانی از وی با عنوان شهید یاد کردند و فرمودند: «کاری که شهید کاظمی در حوزه سلول های بنیادی پیش آهنگ آن بود؛ کار بسیار بزرگی بود» و از وی به عنوان یکی از پیشروان کارهای انقلابی در کشور نام بردند.
پس از درگذشت مرحوم «دکتر سعید کاظمی آشتیانی» موسس پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، بمنظور تکریم تلاش ها و زنده نگه داشتن یاد وی در بین دانشمندان ملی و بین المللی، رهبر معظم انقلاب اسلامی اختصاص جایزه ای با عنوان «جایزه کاظمی» را پیشنهاد کردند تا بطور سالانه به دانشمندی اعطا شود که پیشرفت قابل توجهی در حوزه علوم زیستی داشته است.
اولین بار این جایزه در سال ۱۳۸۹ به «پروفسور رادولف یانیش» از آمریکا، یکی از خلاق ترین دانشمندان در حوزه زیست شناسی تکوینی، تنظیمات ژنی، زیست شناسی سلول های بنیادی و درمان توسط سلول های بنیادی اعطا شد. دومین جایزه به «پروفسور هانس شولر» از آلمان در سال ۱۳۹۰ تعلق گرفت، محقق مشهوری که طی سالهای متمادی سهم قابل توجهی در پیشبرد زیست شناسی سلول های بنیادی داشته است.
«جایزه کاظمی» در سال ۱۳۹۴ به «پروفسور رابرت لنگر» از آمریکا اهداء شد. وی یکی از مهم ترین افراد در حوزه بیوتکنولوژی و یکی از بهترین مبتکران در سراسر دنیا است. چهارمین جایزه در سال ۱۳۹۵ به «پروفسور هانس کلورس» از کشور هلند که یک متخصص ژنتیک، پزشک، محقق و استاد ژنتیک مولکولی است، تعلق گرفت. کسی که برای اولین بار سلول های بنیادی روده را شناسایی کرد و یکی از پژوهشگران برجسته جهان در حوزه سلول های بنیادی طبیعی و پتانسیل آنها برای درمان ترمیمی بحساب می آید. «پروفسور مایکل دلوکا» از کشور ایتالیا نیز در سال ۱۳۹۷ برای تحقیقات خود در حوزه سلول درمانی و ژن درمانی ترکیبی برای بیماری اپیدرمولیز بولوزا (پروانه ای) پنجمین «کاظمی پرایز» را دریافت کرده است. جایزه ششمین دوره جایزه دکتر کاظمی آشتیانی به پروفسور توماس براون دانشمند برجسته در عرصه سلول های بنیادین از کشور آلمان رسید.
منبع: itfile.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب