روناس طلای سرخ شورزی ایران
به گزارش دانلود فایل ایسنا/خراسان رضوی انتخاب دقیق و گسترش گیاهان زراعی مقاوم به شوری كه باعث افزایش محصول دهی و استفاده بهینه از خاك ها و آب های شور می شود، از اهمیت خاصی برخوردار می باشد.
با عنایت به این كه شوری و خشكی آب و خاك در كشور ما بعنوان یك مشكل جدی مطرح است و هر روز بر وسعت و اهمیت آن هم افزوده می شود و از آنجایی كه در شرایط سخت محیطی، تعداد نسبتاً محدودی از گیاهان می توانند به زندگی ادامه دهند؛ ازاین رو بررسی و معرفی گونه های شورزی با عنایت به اقلیم كشورمان ضروری به نظر می آید. بدین منظور ایسنا می خواهد به معرفی برخی از این گونه ها منطبق با شرایط آب و هوایی كشور یا استان خراسان بپردازد.
یكی از گیاهان شورزی سازگار با شرایط آب و هوایی كشور كه در گذشته هم در خراسان كشت می شده روناس است. با استفاده از پژوهش های انجام شده در مورد این گیاه كه در حوزه دارویی و صنعتی می تواند بازار مناسبی در داخل و خارج كشور داشته باشد، به معرفی آن می پردازیم.
«در اراضی شور خیلی از گیاهان با محیط قابل انطباق نیستند و جهت احیا و استفاده از شرایط فوق باید گیاهانی را مورد مطالعه قرار داد كه ضمن تحمل شرایط مذكور بتواند با حداقل نیاز آبی و غذائی به رشد خود ادامه دهد.» (نامجویان و همكاران، 1378: 3)
«رنجبر و همكاران (2017) بیان داشتند كشاورزی شورزیست در مناطقی با محدودیت منابع آب شیرین و وجود آب های شور در كشور، ضروری به شمار آمده و باید توجه بیشتری به خود جلب نماید. كشاورزی شورزیست بهره برداری از منابع آب و خاك شور برای تولید محصولات زراعی و باغی است كه متخصصین را برای پرورش گیاهان شورزی با هدف تولید علوفه و روغن، موارد صنعتی، بهداشتی و دارویی و یا اصلاح آنها سوق می دهد.» (بناكار و همكاران، 1397: 981 )
با توجه به مسائل ذكر شده «انتخاب دقیق و گسترش گیاهان زراعی مقاوم به شوری كه باعث افزایش محصول دهی و استفاده بهینه از خاك ها و آب های شور می شود، از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. یكی از انواع گیاهان متحمل به شوری گیاه روناس است كه دارای اهمیـت كـشاورزی یـا حفـاظتی بوده و می تواند در اصلاح خاك های سدیمی و شور- سـدیمی آهكـی مؤثر باشـد.» (عباسی و همكاران، 1388: 515)
«روناس با نام علمی Rubia tinctorum ازخانواده روبیاسه است. این گیاه بومی آسیای غربی، اروپای جنوبی وشمال آفریقاست. این گیاه به طور وحشی در منطقه مدیترانه از اسپانیا تا آسیای صغیر و همینطور شمال آفریقا و برخی نواحی آسیا می روید. منشا اولیه آن خاور نزدیك و قفقاز بوده است. گیاه روناس در نواحی غربی ایران شامل اراك، اطراف دماوند، تبریز، یزد، خوی، دیلمان و ارومیه می روید.» (عباسی و همكاران، 1388: 516)
«زمان (1370) بیان كرده كه خانواده روبیاسه كه روناس به آن متعلق می باشد، نزدیك به 460 جنس دارد كه بیشتر آنها از نظر خواص دارویی در مفردات پزشكی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. روناس در زبان های مختلف بعنوان رنگ قرمز شناخته شده است، به صورتی كه در زبان یونانی آنرا به نام اریترودانن و رومی ها آنرا روبیا نامیده اند و كلیه این نام ها در زبان های ذكر شده به معنای قرمز است.» (نامجویان و همكاران، 1389: 20)
«بلومك و همكاران (1992) گزارش كردند كه روناس در درمان ناراحتی های ادراری و قاعدگی استفاده می شود، همینطور عصاره آن در از بین بردن سنگ های كلیه و مثانه مؤثراست. همینطور اوربانن و همكاران (2008) دریافتند كه از مهمترین تركیبات در عصاره روناس آنتراكوئینون ها (تركیبات فعال در گیاهان) می باشند كه در ریشه و ریزوم روناس یافت می شود.» (سالك و همكاران، 1396: 220)
«واسكونسئه لو و همكاران (2004) نشان دادند كه در ریشه روناس انواعی از پیگمان ها (رنگ ریزه ها) تولید می شود كه یكی از آنها آلیزارین است. جاوید تابش و روشن دل (1379) بیان داشتند رنگ روناس از 2000 سال پیش از میلاد برای رنگرزی استفاده می شده و یكی از با ثبات ترین رنگ های طبیعی قرمز متمایل به ارغوانی در صنعت فرش به حساب می آید.» (عباسی و همكاران، 1388: 516)
«در گزارش كوچكی و همكاران (2004) آمده است كه روناس گیاهی صنعتی است و بیشترین مصرف آن برای تولید رنگ است. رشدونمو این گیاه درآب و خاك شور و بازدهی بسیارمطلوب اقتصادی آن سبب گردیده تا مردم اردكان به آن طلای سرخ بگویند. شهرستان اردكان به علت داشتن خاك های شور و مناسب كشت روناس، یكی از قطب های تولید روناس است به صورتی كه در این شهرستان متوسط عملكرد خشك ریشه روناس بیشتر از 9 تن درهكتار با كیفیت مطلوب رنگ قرمز است. متوسط عملكرد ریشه روناس دراستان یزد بین 5/4 تا 7/5 تن درهكتار می باشد.» (كوچكی و همكاران، 1397: 360)
«باغستانی میبدی بیان كرده (1369) پودر روناس كه برای رنگرزی استفاده می شود، از ریشه روناس استخراج می گردد. باآنكه در پودر كردن ریشه از تمامی بخش های ریشه روناس استفاده می شود، ولی ماده رنگی بیشتر در بخش زنده و مغز ریشه آن وجود دارد و برای تهیه پودر خالص روناس پیش از آسیاب كردن كامل ریشه، پوست خارجی آنرا جدا می سازند.» (عباسی و همكاران، 1388: 516.)
«همچنین طباطبایی و همكاران (1372) نشان دادند كه گیاه روناس از نظر علوفه ای هم مورد توجه بوده و در تعلیف دام مورد استفاده قرار می گیرد. كاشت این گیاه در اراضی شور باعث بهبود خواص فیزیكی و شیمیایی خاك شده و می تواند در اصلاح خاك های شور و سدیمی مفید واقع گردد.» (بناكار و رنجبر، 1392: 318.)
«صدری و سنائی (1993) در مطالعاتشان اعلام نمودند كه كشت روناس در شوری خاك تا 18 دسی زیمنس بر متر امكان پذیر است، اما به صورت كلی شوری های بالا سبب كاهش رشد گیاه می شود.» (بنا كار و رنجبر، 1392: 318.)
«فتاحی (1385) گزارش داده است كه، حدودا در هیچ نقطه ای از ایران به غیر از یزد روناس بعنوان گیاه زراعی كشت نمی گردد. كشاورزان منطقه یزد و اردكان سالهاست كه از روناس بعنوان یك گیاه متحمل به شوری یاد كرده و آن را به صورت توأم در باغات خود می كارند.» (فتاحی، 1385: 38)
«همچنین طباطبایی و همكاران (1372) بیان كردند، به صورت كلی از دو روش كاشت بذری و قلمه ای برای تولید روناس استفاده می شود. در استان یزد كاشت بذر بیشتر رایج است و استفاده از قلمه‌ی ریشه بیشتر برای كاشت در موارد خاص نظیر سنگین بودن خاك و یا شوری بالای خاك و آب می باشد.» (بنا كار و رنجبر، 1392: 318)
«مظلوم و همكاران (1392) در پژوهشی در دانشگاه فردوسی مشهد نشان دادند كه توانایی روناس در كاهش سدیم خاك مشابه مواد شیمیایی (مكانند اسید سولفوریك و...) بوده و این حاكی از توانایی زیاد خروج سدیم از خـاك توسـط ایـن گیـاه دارد. گیاه روناس بـه خـوبی قـادر بـه رشـد در شـرایط شوری و سدیم زیاد خاك بوده و می تواند به صـورت كـارا درفرآیند اصلاح خاك های شـور- سـدیمی از طریـق گیـاه پـالایی بعنوان جایگزینی مناسب، سودمند و كم هزینه برای روش هـای شیمیایی استفاده شوند. (مظلوم و همكاران، 1392: 104-105)
«بررسی منابع توسط انجلینی و همكاران (1997) نشان داده است، علیرغم اهمیت روناس بعنوان یك گیاه صنعتی با سابقه كاشت طولانی، تحقیقات اندكی بر روی جنبه های زراعی مختلف آن انجام شده است. احتمالاً یكی از علل این امر این است كه تولید روناس و مخصوصاً استخراج ریشه ها كاری سخت و طاقت فرسا است و بنابراین كشورهای خارجی بیشتر متمایل به واردكردن ریشه آن به منظور فراوری بعد از برداشت می باشند. در ایران هم تحقیقات انجام شده بر روی روناس بیشتر در حوزه رنگرزی بوده و تحقیقات انگشت شماری در مورد جنب های كشاورزی و زراعی آن انجام شده است. حتی نشریات داخلی موجود كه به جمع آوری اطلاعات كاشت، داشت و برداشت روناس پرداخته اند - كه بسیار پرارزش هم می باشد - بیشتر مبتنی بر تجربیات روناسكاران و مشاهدات مزرعه ای بوده و از سابقه تحقیقاتی چندانی برخوردار نیستند.» (بنا كار و رنجبر، 1397: 982)
«اگرچه كشت این گیاه به علت توسعه تولید رنگ شیمیایی مصنوعی تحت تأثیر قرار گرفته و از سال 1376 به دلیل نزول قیمت روناس كشت بسیار كمتر شده اما باید به این نكته توجه نمود كه احیای جایگاه این قبیل گیاهان در الگوی كشت و بهره گیری از دانش بومی در تولید و فراوری این گیاهان می تواند از راهكارهای معروف به سازگاری در مواجه با پدیده تغییر اقلیم قلمداد شود.» (كوچكی و همكاران، 1397: 363)
«منابع نشان داده است كه روناس در گذشته در منطقه پهناور خراسان كشت می شده است. به نوشته پیگولوسكایا و همكاران (1363) روناس در خراسان در سده های چهارم و پنجم كشت می شده است. حمدالله مستوفی هم در كتاب نزهة القلوب (كتابی جغرافیایی به زبان فارسی در سدۀ هشت) از روناس فراوان در خواف خراسان در عهد مغول ها یاد كرده است.» (محمدی فر، 1392: 39)
نظر به اینكه روناس گیاهی سازگار با شرایط آب و هوایی كشور و آب و خاك شور است و در حوزه دارویی و صنعتی می توان بازار مناسبی در داخل و خارج كشور پیدا كند، كشت آن در عرصه های شور سایر استان های كشور همچون خراسان از نظر اقتصادی می تواند اشتغال زا و مفید باشد كه این امر خود نیازمند تلاش متخصصصین كشور و استفاده از روش های مدیریتی مناسب می باشد.
منابع:
بناكار، م. ح و دیگران. (1397). « تاثیر روش های مختلف كاشت بر شوری خاك، عملكرد ریشه و كارایی مصرف آب روناس در شرایط شور استان یزد». مجله تنش های محیطی در علوم زراعی. شماره 4 0صص 991-981
بناكار، م. ح و رنجبر، غ. ح. (1392). «ارزیابی پاسخ روناس به شوری در مرحله رشد رویشی در دو روش كاشت بذری و قلمه ای». مجله پژوهش های خاك (علوم خاك و آب). شماره 3. صص: 325-317.
سالك، م و دیگران. (1396). «بررسی اثر سطوح مختلف كودهای اوره و سوپرفسفات بر تجمع عناصر معدنی در گیاه دارویی روناس(Rubia tinctorum )». دوماهنامه علمی-پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. شماره 2. صص 232-219.
كوچكی، ع و دیگران. (1397 ).« شناسایی و ارزیابی زراعی و اكولوژیك گیاهان فراموش شده در بوم نظام های زراعی ایران: 2- معرفی گیاهان كم بهره برداری شده و فراموش شده. » مجله بوم شناسی كشاورزی. شماره 2. صص 353-.367
عباسی، ف و دیگران. (1388). «ارزیابی جوانه زنی و رشد رویشی گیاه روناس Rubia tinctorum. در غلظت های مختلف »مجله پژوهش های زراعی ایران، شماره 2. صص 525-515.
فتاحی، ا. (1385).«اندازه گیری بهره وری مهمترین عوامل موثر بر تولید روناس در استان یزد». نشریه پژوهش وسازندگی. شماره 72. صص 38-43.
محمدی فر، ش. (1392). «تاریخچه‌ی كشت گیاه روناس و كاربرد آن برای رنگر زی در ایران. میراث علمی اسلام و ایران». شماره 2. صص 43-.37
مظلوم، ن و دیگران. (1392). مقایسه كارآیی گیاهپالایی با استفاده از سسبانیا (acuelata Sesbania)، روناس ( tinctorum Rubia) و مرغ (dactylon Cynodon )و روش های شیمیایی در اصلاح یك خاك شور- سدیمی. مجله علوم و فنون كشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاك. شماره 66. صص 107-97.
نامجویان، م. ح و دیگران. ( 1378). «گزارش نهائی طرح بررسی و مطالعه مقایسه تولید بذر و ریشه روناس و تعیین بهترین زمان برداشت آن در شرایط اقلیمی مختلف استان فارس». سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران. پژوهشكده فارس. ص33.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب