به بهانه روز ملی خلیج فارس؛
حال ناخوش خلیج فارس از لكه های نفتی تا جاروشدن كف آب ها با كشتی های صیادی غول پیكر
10 اردیبهشت در تقویم ما مزین به نام ˮروز ملی خلیج فارسˮ شده است، در صورتیکه آبزیان این حوضه با چالش های زیست محیطی بسیاری چون آلودگی های صنعتی و نفتی، رسوبات ناشی از ساخت و ساز و بدتر از همه جارو شدن کف آن با کشتی های صیادی چینی مواجهند و پژوهشگران این حوزه اعتقاد دارند یکی از دلیلهای خودکشی نهنگ ها در این پناهگاه آبزیان وجود این کشتی ها در عمق 90 متری است که سبب کاهش منابع تغذیه برای ساکنان خلیج فارس شده است.
به گزارش دانلود فایل به نقل از ایسنا، "خلیج فارس"؛ نامی برآمده از سده های قبل از میلاد که با سرزمین فارس و ایران عجین است. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس قرار دارند و در این میان سواحل شمالی خلیج فارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. این حوضه آبریز به جهت وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، در سطح بین المللی، منطقه مهم و راهبردی بشمار می رود.
زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت اولین خلیج فارس در کنار دشت های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت فعلی خودرا یافت.
خلیج فارس یکی از بزرگترین پناهگاه های موجودات دریایی مانند مرجان ها، ماهی های تزئینی کوچک، ماهی های خوراکی و غیر خوراکی، صدف ها، حلزون ها، نرم تنان، شقایق های دریایی، اسفنج های دریایی، عروس های دریایی، لاک پشت ها، دلفین ها، کوسه ماهی ها و خیلی از موجودات دریایی دیگر است.
۵ گونه از ۸ گونه لاک پشتهای موجود در جهان در آب های خلیج فارس و دریای عمان زندگی می کنند که ۲ گونه لاک پشت عقابی و لاک پشت سبز در سواحل و جزایر ایران تخم گذاری می کنند. این دو لاک پشت در سواحل جزایری چون هرمز، لارک، قشم، فارور و بنی فارور و مکان های کم عمق ساحلی سکونت دارند.
دلفین ها و نهنگ ها همچون پستانداران آبی هستند که در خلیج فارس و دریای عمان زندگی می کنند.
۷ گونه از کوسه ها در آب های خلیج فارس زندگی می کنند که از میان آنها می توان به کوسه ماهی درنده، کوسه گربه ماهی، نهنگ کوسه یا کوسه کر، کوسه سرچکشی، کوسه ماهی شکاری و کوسه ماهی گورخری اشاره نمود.
علاوه بر اینها جنگل حرا تنها جنگلی است که روی آب شور دریا به سبب مه کشند (جذر و مد) شب ها زیر آب هستند و روزها سر از آب بیرون می آورند که دارای انواع خاصی درخت است که ریشه آنان آب شور را شیرین کرده و به درخت می دهد.
با توجه به این همه نشانه های حیات و شگفتی های این حوضه و همین طور به سبب راهبردی بودن این آبراهه در تقویم ما روزی (روز ۱۰ اردیبهشت) به نام "روز ملی خلیج فارس" نامگذاری شده است، ولی حال خلیج فارس خوش نیست.
کمبود اعتبارات پژوهشی دریایی، خشکسالی و عدم ورود مواد مغذی به آب و کوچک ماندن و عدم رشد کافی تعدادی از آبزیان، وجود آلودگی های نفتی، صیادی غیر اصولی تنها قسمتی از چالش های خلیج فارس است که باعث شده این پناهگاه طبیعی محیط مطلوبی برای ساکنانش نباشد.
مرجان هایی که به زودی باید با آنها وداع کرد
صخره های مرجانی، از قدیمی ترین و غنی ترین اجتماع موجودات زنده بر روی زمین هستند. این صخره ها یکی از مهمترین، ظریف ترین و متنوع ترین اکوسیستم های آبی هستند که شکل گیری آنها به زمان زیادی نیاز دارد و نقش بسیار مهمی در سلامت محیط زیست و آب و هوای کره زمین دارند.
این اکوسیستم محصول همزیستی مرجان ها و نوع جلبک تک سلولی تاژک دار به نام "زوکسانتلای" که در میان بافت های مرجان زندگی می کنند، است. این جلبک ها فتوسنتز می کنند و برای مرجان اکسیژن، انرژی و مواد مغذی تامین می کنند و از طرف دیگر مرجان ها به این جلبک ها برای ساختن اسکلت کلسیمی خود نیاز دارند؛ بدین جهت برای این جلبک های تک سلولی محیطی برای رشد فراهم می کنند.
در ایران سیستم های حفاظتی و مناطق حفاظت شده و حتی داده های جامع درباب مرجان ها در اختیار نداریم، بدین جهت به صراحت نمی توان اظهار نظری درباره وضعیت مرجان ها داشت، ولی مشاهدات پژوهشگران از مرجان های خلیج فارس نشان میدهد که وضعیت حیات این جانداران در حال بدتر شدن است.
بی توجهی به نحوه لنگراندازی لنج ها، عدم کنترل صید، عبور و مرور قایق ها و غواصان، تغییر اقلیم و دستکاری های انسان همچون عواملی است که حیات این آبزیان را به خطر انداخته است. در بعضی اوقات به سبب شرایط آب و هوایی لنج های بزرگ بر روی منطقه ای لنگر می اندازند که منطقه رویش مرجان ها است.
شوری و کدورت بالای آب در خلیج فارس، عامل دیگری است که زیست مرجان های خلیج فارس را نسبت به مرجان های موجود در اقیانوس های باز، بیشتر در معرض خطر قرار می دهد. گرمایش زمین و گازهای گلخانه ای سبب بدتر شدن وضعیت آب ها در خلیج فارس شده و البته این پدیده یک دفعه نبوده است، ولی با سرعتی که ما برای تولید گازهای گلخانه ای داریم، مرجان ها نمی توانند با این شرایط سازگار شوند.
علاوه بر آن عملیات عمرانی و ساخت و ساز در سواحل خلیج فارس عاملی است که بر سایر استرس های موجود در این منطقه اضافه کرده و سبب به خطر افتادن حیات مرجان ها شده است.
مرجان ها موجوداتی حساس نسبت به تغییرات شوری، دما و مقدار مواد مغذی هستند و چنین تغییراتی سبب سفیدشدگی مرجان ها می شود و تا مرحله ای، امید است که جلبک های همزیست، مرجان ها را به حیات بازگردانند، ولی اگر شرایط استرس محیطی از حدی افزایش یابد، این موجودات در نهایت تبدیل به سنگ خواهند شد که دیگر نه موجود زنده اند و نه می توانند تولیدی داشته باشند.
لکه نفتی بلای جان خلیج فارس
آلودگی های نفتی در حوضه خلیج فارس بر اکوسیستم منطقه تأثیر گذاشته و تهدیدات زیست محیطی را به دنبال دارد؛ وجود لکه های نفتی حیات موجودات آبزی و کف زی را به خطر انداخته و مرگ و میر بالای آنها را سبب خواهد شد.
به اعتقاد پژوهشگران وجود این لکه ها سبب تغییرات فیزیکی و شیمیایی آب منطقه می شود، بطوریکه در اثر پخش ترکیبات نفتی بر سطح آب امکان تبادل اکسیژن کمتر شـده و نیز سبب تجمیع فلزات سنگین در بدن جانداران ساکن در این منطقه خواهد شد.
فناوری سنجش از دور با کمک داده های راداری می تواند به کمک پایش لکه های نفتی در مناطق نفت خیز بیاید و با متدهای سنجش از دور خاص، این پدیده را شناسایی کند. بدین جهت اداره کل سنجش از دور سازمان فضایی ایران در تحقیقی با بهره گیری از داده های راداری ماهواره سنتینل ۱ به این مساله پرداخته است.
یکی از مزایای فناوری سنجش از دور و استفاده از تصاویر ماهواره ای راداری، امکان تصویربرداری در تمام مدت شبانه روز و در هر شرایط آب و هوایی است.
در تحقیقات سازمان فضایی ایران با بهره گیری از تصویر ماهواره ای راداری Sentinel-۱ که در تاریخ ۳ مرداد ۱۳۹۹ از خلیج فارس و محدوده جزیره خارک و میدان نفتی ابوذر ستاندن شده است، چندین لکه نفتی قابل مشاهده می باشد که در تصویر پایین با کادرهای قرمز رنگ نشان داده شده اند و در نمای نزدیکتر هر یک از این کادرها، جزییات دقیق تری از لکه های نفتی قابل تشخیص می باشد.
وقتی که عمق خلیج فارس برای چینی ها می شود
اوایل سال ۹۷ بود که به سرعت تصاویر و کلیپ های کوتاهی از صید ماهی توسط کشتی های غول پیکر در دریای جنوب در فضای مجازی و رسانه ای منتشر گردید. این تصاویر حاکی از آن بود که ماهی های جنوب پیش چشم صیادان سنتی و بومی ایرانی خصوصا در منطقه جاسک، جارو می شوند.
در میانه تکذیب های صورت گرفته دیگر حدودا همه پذیرفتند که چینی ها تور بزرگی برای ماهی های ایرانی پهن کرده اند و آنها را به تاراج می برند. طبق قوانین، کشتی های صید ترال باید در عمق ۲۰۰ متری دریا شناور باشند، اما این کشتی ها از مرز مشخص خود عبور کردند و در عمق ۹۰ متری آب های خلیج فارس مشغول به صید شدند و تمامی گونه های آبزی را در تور خود گرفتار کردند.
اینکه چرا صیادان چینی در آب های خلیج فارس حضور دارند، سوالی است که مسئولان باید به آن پاسخ دهند، ولی فعالان زیست محیطی نسبت به سرنوشت حیات آبزیان این منطقه ابراز نگرانی می کنند، چونکه دریا ثروت بین نسلی است. همانطور که گذشتگان با استفاده درست و به اندازه، آنرا برای ما حفظ کردند، ما نیز باید با بهره برداری اصولی و در راه توسعه پایدار، این ثروت بی نهایت را برای نسل های آینده محفوظ نگه داریم.
خلیج فارس قربانی می گیرد
روز جمعه ۳۰ آبان ماه سال قبل نیز در ساحل سیمرغ جزیره کیش لاشه نهنگ دیگری مشاهده شد و کارشناسان دامپزشکی و محیط زیست به سبب ایجاد بوی نامطبوع در ساحل، پیش بینی کردند که ممکنست این نهنگ چند روزی است که تلف شده و بوسیله امواج دریا به ساحل منتقل شده است.
سناریوی غم انگیز دیگر سال قبل مربوط به عصر روز سه شنبه، ۱۱ آذر ۱۳۹۹ می شود که لاشه یک نهنگ دیگر در ساحل جزیره کیش پیدا شد. این نهنگ با طول ۱۴ متر و از نوع "برایت" (گرمسیری) است که در جزیره کیش خودکشی کرده است.
درباب علت خودکشی نهنگ ها هنوز پاسخ روشنی ارائه نشده است، ولی پژوهشگران این حوزه همگی بر این اذعان دارند که آلودگی های زیست محیطی دریا، فرآیندهای صیادی و وجود سیگنال های صوتی ناشی از کشتی ها و زیردریایی ها در خودکشی آبزیان غول پیکر بی تاثیر نیست.
صابر محمدی، مدیر اجرائی و عضو هیئت مدیره مجمع فعالان زیست محیطی کشور در گفت و گو با ایسنا، نهنگ ها را پستانداران اقیانوسی توصیف کرد که در دریا غذا خورده، جفت گیری کرده و بچه به دنیا می آورند و بزرگ می شوند و در حقیقت اگر اقیانوس ها بمیرند، نهنگ ها نیز می میرند.
وی درباب زیستگاه های ایرانی نهنگ ها، اشاره کرد: اطلاعات دقیقی از فراوانی و پراکندگی نهنگ ها در آب های ایران وجود ندارد و بیشتر اطلاعات مربوط به جانوران به گِل نشسته است. به بیان ساده باید نهنگی به گل بنشیند تا تحقیقاتی روی آن انجام پذیرد که از کدام گونه و متعلق به کدام آب ها بوده است.
محمدی افزود: ولی دراین زمینه اطلاعات جست و گریخته ای در دسترس است؛ برای مثال "نهنگ مینک"، "نهنگ سرخربزه ای"، "نهنگ اسپرم کوتوله" و "نهنگ براید" در آب های ایران در خلیج فارس و دریای عمان دیده شده است، ولی بازهم اطلاعات دقیقی در دست نیست.
عضو هیئت مدیره مجمع فعالان زیست محیطی کشور درباب تحقیقات کشور درباره نهنگ های ایرانی، با اعلان اینکه تابحال هیچ تحقیقات جامع و برنامه ریزی شده ای درباره نهنگ ها توسط سازمان های متولی صورت نگرفته است، تصریح کرد: اعلام شده است که مدیرعامل سازمان منطقه آزاد کیش از یک تیم تخصصی جهت کالبدشکافی و بررسی علت مرگ دومین نهنگی که در سال قبل در کیش به گل نشسته اند، دعوت به عمل آورده بود. حتی آنها در نامه ای خطاب به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درخواست اعزام کارشناس به این منطقه را کرده بودند.
به گفته ی ایشان، تنها یک مرکز فعال برای حفاظت از گونه های دریایی در ایران وجود دارد که آن هم غیر دولتی و مختص "فُک خزری" است.
محمدی، مرگ این دو نهنگ در آب های خلیج فارس را تلنگری برای انجام اقدامات برای حفاظت از گونه های دریایی دانست و اظهار داشت: در منطقه آزاد کیش بایستی کارگروهی در زمینه حفاظت از گونه های دریایی با مشارکت سازمان های مردم نهاد تشکیل گردد. خلیج فارس نیاز به حفاظت دارد و پیشنهاد می شود با اختصاص قایق و کشتی برای سازمان های مردم نهاد، محافظت از اکوسیستم دریایی شروع شود.
محمدی، ماهیگیری را یکی از با اهمیت ترین مشکلات اخیر محیط زیست جهان عنوان نمود و اظهار داشت: ضربه ای که بشر بصورت غیر مستقیم به نهنگ ها می زند، از شکار جانداران بیشتر است؛ چونکه اغلب نهنگ ها بصورت ناخودآگاه به دام تورهای ماهیگیری کشتی های تجاری می افتند.
وی با اشاره به لطمه های جبران ناپذیر روش های صیادی، افزود: اگر دراین زمینه دست به کار نشویم، تا ۱۰ سال آینده شاهد خلیج فارس بدون ماهی خواهیم بود، چه برسد به حیوانات عظیم الجثه دیگر.
محمدی با اشاره به برخی وقایع تلخ مرگ مرغ های دریایی، فک ها، نهنگ ها، کوسه ها و دلفین ها به سبب گرفتار شدن در تورها و سیم های ماهیگیری، تصریح کرد: سازمان شیلات ایران دریا را به چینی ها اجاره می دهد و به صیادان چینی مجوز صید فانوس ماهیان را در عمق بالای ۲۰۰ متر در آب های خلیج فارس و دریای عمان داده است، اما این ماهیگیران صنعتی هر جانداری که در تور آنها می آید، صید می کنند، این امر می تواند یکی از دلیلهای مرگ نهنگ ها باشد.
این فعال زیست محیطی توضیح داد: روش صیدی همانند "ترال" که سروصدای زیادی به پا کرده است، می تواند یکی دیگر از دلیلهای دیگر مرگ و میر حیوانات دریایی باشد؛ چونکه این امر موجب کاهش طعمه و منبع غذایی نهنگ ها می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب